Cách lựa chọn khẩu trang để bảo vệ sức khỏe
Tại Việt Nam, môi trường ô nhiễm đang ở mức báo động, ra đường bằng các phương tiện như xe đạp, xe máy ai cũng phải trang bị cho mình khẩu trang để bảo vệ sức khỏe. Tuy nhiên các loại khẩu trang này thực sự có ngăn chặn được khói bụi hay không?

Tại phòng thí nghiệm, các nhà nghiên cứu khoa Khoa học Sức khoẻ Môi trường, ĐH Massachusetts Amherst thực hiện tính hiệu quả trên 6 loại khẩu trang thông dụng ở các quốc gia đang phát triển, trong đó có Việt Nam.

Kết quả được công bố trên Journal of Exposure Science & Environmental Epidemiology của Springer Nature cho thấy không có loại khẩu trang nào có hiệu quả 100%. Đặc biệt các loại khẩu trang bằng vải ít tiền có hiệu quả bảo vệ rất thấp.

Trong phòng thí nghiệm, 6 loại khẩu trang làm từ các loại vật liệu bao gồm vải, giấy và polypropylene được đeo lên một mô hình đầu người đặt trong một buồng kín được xả đầy bụi lơ lửng.

Nhóm nghiên cứu đặc biệt tò mò về các loại khẩu trang bằng vải ít tiền được sử dụng rộng rãi ở các quốc gia đang phát triển với giá chưa tới 1 USD, có thể giặt và tái sử dụng nhiều lần.

Kết quả: Loại khẩu trang vải co giãn thông thường có tính hiệu quả thấp nhất, chỉ lọc bỏ được 15-57% lượng bụi trong luồng khí đi qua.

Điều này có nghĩa nếu đeo khẩu trang vải thông dụng trong 1 ngày ô nhiễm ở New Delhi với mật độ bụi lơ lửng 350 microgams/m3 thì khối bụi vẫn lọt vào người gấp 10 lần nồng độ tiêu chuẩn của WHO.

Khẩu trang y tế thì sao?

Với khẩu trang y tế N95 làm từ polyprolen, trong điều kiện phòng thí nghiệm và mẫu thử nghiệm là các hạt muối có đường kính 300 nm, khẩu trang này có thể loại bỏ được 95% tổng số hạt.

Đây là tiêu chuẩn được sử dụng để bảo vệ công nhân phải tiếp xúc ngắn hạn với môi trường có nguy cơ ô nhiễm cao như khai thác mỏ, cơ khí, hay các ngành nghề độc hại khác.

Các loại khẩu trang có nếp gấp làm bằng vải và cellulose cũng hoạt động hiệu quả như mặt nạ N95.

Kết luận, tất cả các loại khẩu trang đã kiểm tra đều lọc tương đối tốt các hạt có kích thước lớn nhất. Với bụi mịn, loại ít tiền nhất chỉ có thể lọc ở mức độ rất khiêm tốn và không có loại khẩu trang nào có thể bảo vệ được người dùng 100%.

Cũng phải lưu ý đây mới chỉ là thử nghiệm với bụi lơ lửng, trong khi ô nhiễm không khí bao gồm một hỗn hợp rất nhiều hoá chất, nhiều nguồn khác nhau và các hạt vật chất siêu nhỏ có thể thay đổi kích thước theo thời gian.

Hơn thế, khẩu trang có thể đeo vừa khít với người này nhưng không khít với người khác, làm ảnh hưởng tới tác dụng bảo vệ của khẩu trang.

Khẩu trang y tế tại Việt Nam

Khẩu trang y tế dường như đã trở thành vật dụng không thể thiếu của nhiều người mỗi khi ra khỏi đường. Có thể dùng để che bụi, che nắng hoặc ngăn những mùi khó chịu. Nhất là những chiếc khẩu trang y tế dùng 1 lần thì càng được ưa thích vì chúng có thể dùng 1 lần 1 vứt đi mà không cần phải giặt.

Hiện nay những chiếc khẩu trang này được bán trôi nổi trên thị trường với nhiều mức giá khác nhau từ 25-15.000 đồng/ 1 hộp 50 chiếc. Nhiều hàng rong ven đường cũng dã chuyển ra kinh doanh mặt hàng này. Theo điều ghi trên hộp thì hầu hết các khẩu trang đều ghi xuất xứ là Made in Vietnam hoặc Malaysia...

Một trình dược viên cho biết, khẩu trang được nhập từ Hàn Quốc, Nhật Bản về thật sẽ được dệt bằng ba lớp vải và được tiệt trùng kĩ càng. Nhưng khẩu trang giá rẻ trên thị trường hiện nay dù ghi nhãn mác nước ngoài nhưng đều là xuất xứ từ các xưởng gia công không qua kiểm định chất lượng trà trộn vào thị trường.

Khẩu trang than hoạt tính

Để phân biệt, bạn chỉ cần xé lớp khẩu trang ra. Khẩu trang giả chỉ có một lớp vải màu đen bên trong chứ không hề có lớp than hoạt tính bên trong.

Người tiêu dùng cũng có thể kiểm tra thông bên ngoài bao bì, hộp khẩu trang giả không có số lô, ngày sản xuất, hạn sử dụng như khẩu trang được bán trong nhà thuốc.

Nên mua khẩu trang ghi rõ nguồn gốc, tốt nhất là mua trong nhà thuốc.

Các phân tích cho thấy, trong các sản phẩm tiêu dùng, bề mặt than hoạt tính sẽ sớm trở thành bão hòa do không còn khả năng hấp phụ. Do đó, nếu người dùng tiếp tục sử dụng sản phẩm có chứa than hoạt tính, nó không chỉ vô tác dụng mà còn gây hại.

Khẩu trang chứa than hoạt tính sẽ hết tác dụng chỉ sau hai lần giặt

Đối với các loại khẩu trang sợi hoạt tính thì tác dụng của sợi hoạt tính bị mất đi chỉ sau 2 lần giặt và lượng than hoạt tính hay sợi hoạt tính trong mỗi chiếc khẩu trang không đáng kể nên việc phát huy tác dụng hầu như không có. Chưa kể than hoạt tính trong khẩu trang sau khi sử dụng cũng bám đầy bụi, vi khuẩn, virus, vi nấm… đây là nguồn gây ô nhiễm thứ cấp nên không thể sử dụng tới 2 – 3 tháng. Sau khi hết tác dụng của than hoạt tính, thì khẩu trang chứa than hoạt tính chỉ có tác dụng như khẩu trang vải thông thường.

Cách chọn khẩu trang y tế

Nhìn bằng mắt thường sẽ rất khó phân biệt bởi thực chất chúng ta cũng không phải là dân trong nghề. Thế nhưng, chỉ cần ngâm vào nước thì thật - giả sẽ hiện rõ ngay trước mắt. Cụ thể là: khẩu trang thật sẽ không bị thấm nước; khẩu trang giả sẽ bị ngấm nước và ướt ngay.

Để chắc chắn hơn, bạn hãy xé chiếc khẩu trang đã ngâm nước đó ra và sẽ thấy lớp giấy lót bên trong khẩu trang thật vẫn còn nguyên vẹn, còn nếu là khẩu trang giả sẽ bị rã hết.

Cách phân biệt khẩu trang y tế thật, giả tiếp theo đó là, rạch lớp ngoài cùng của khẩu trang. Sau đó, lấy tay cầm lớp ở giữa của khẩu trang kéo thật mạnh nếu là khẩu trang tốt lớp ở giữa sẽ không bị rách và dai vì được làm bằng vải kháng khuẩn hoặc giấy kháng khuẩn, còn khẩu trang nhái, kém chất lượng lớp ở giữa bị rách ngay khi kéo thì lớp đó là giấy vệ sinh hay lớp giấy rẻ tiền không có tác dụng diệt khuẩn.